Blå regementet – ‘Niebieski’ regiment, znany także pod niemiecką nazwą ‘Altblau’ (szwedzka winna brzmieć Gamla Blå, z powodu narodowości żołnierzy przyjęło się stosować jednak nazwę niemiecką) –najsłynniejszy z czterech ’starych kolorowych’ regimentów piechoty w służbie Gustawa II Adolfa, także najdłużej istniejący (circa 1624-1650).
Sformowany pod koniec 1624 roku, początkowo znany od nazwiska pierwszego dowódcy, pułkownika Hansa (Johanna) Georga von Arnima. Pod nazwą ‘Niebieski’ od lata 1625 roku, wchodził w skład armii polowej Gustawa II Adolfa lądującej w Inflantach (8 kompanii – 1239 żołnierzy). 6 listopada 1625 roku von Arnim zostaje zastąpiony przez pułkownika Maximiliana Tauffela (byłego oficera armii cesarskiej), który służył w regimencie od 1624 roku. Już pod Tauffelem regiment służy w kampanii zimowej 1626 roku w Inflantach (w lutym ma stan 1037 żołnierzy w 8 kompaniach). Kontyngent z regimentu, wraz z pułkownikiem, bierze udział w bitwie pod Walmozją – wysłano tam 643 żołnierzy, nie wszyscy jednak wzięli udział w walce.
Jesienią 1626 roku regiment zostaje przerzucony do Prus (ląduje w Piławie 11 września), gdzie po raz kolejny wchodzi w skład armii polowej dowodzonej przez króla. Bierze udział w drugiej bitwie pod Gniewem (zwanej przez Szwedów ‘'Slaget vid Mewe') na przełomie września i października 1626 roku (liczy wtedy ok. 870 żołnierzy w 8 kompaniach).
Od wiosny 1627 roku regiment jest czasowo dowodzony przez podpułkownika Hansa von der Noth (Nothe) – związane jest to z wysłaniem płk. Tauffela w celu zaciągu posiłków w krajach niemieckich a potem wzięciem go do niewoli przez Polaków w bitwie pod Hammerstein. Dowodzeni przez Notha żołnierze ‘Niebieskiego’ walczą w lipcu pod Kiezmarkiem (8 kompanii - 1067 żołnierzy) i Tczewem (regiment miał wtedy 1121 żołnierzy w 8 kompaniach, do bitwy wysłał kontyngent złożony z 258 pikinierów, 600 muszkieterów i nieznanej liczby oficerów). W pierwszym dniu bitwy pod Tczewem część muszkieterów ‘Niebieskiego’ walczyła w zgrupowaniu pułkownika Banera – podpułkownik Noth został wtedy ranny w głowę. Z kolei w drugim dniu bitwy regiment, tak samo jak ‘Żółty’, wystawia jeden mieszany (muszkietersko-pikinierski) skwadron . Od października 1627 roku Noth zostaje oficjalnie pułkownikiem regimentu, gdyż Teuffel zastępuje von Thurna jako dowódca ‘Żółtego’ regimentu. Pod komendą Notha w dalszych kampaniach wojny 1626-29.
W 1628 roku mamy potwierdzoną informację o niebieskich mundurach w które ubrani byli żołnierze regimentu – Hoppe podaje w swojej kronice opis czterech kompanii ‘w niebieskich kurtkach’, dowodzonych przez kapitanów Huwalta i Winterberga. Nie udało mi się jednak ustalić, czy i kiedy regiment był tak wyposażony już wcześniej, chociaż jest to prawdopodobne. Jedna z kompanii ‘Niebieskiego’ wchodzi w skład eskorty dyplomatów szwedzkich, negocjujących z Polakami w lutym 1628 roku. Latem/jesienią tegoż roku skwadron złożony z 4 kompanii, pod bezpośrednią komendą pułkownika, walczy w ramach armii polowej pod Brodnicą (miasto zdobyto we wrześniu) i jak reszta armii ponosi ciężkie straty w kampanii.
Pod Górznem w 1629 roku walczy 300 muszkieterów regimentu, w trzech skwadronach utworzonych ad hoc z innymi regimentami. Von Noth dowodzi jednym z tych skwadronów, walcząc w drugiej linii prawego skrzydła szwedzkiego zgrupowania. Oddział muszkieterów z ‘Niebieskiego’ wchodzi także w skład silnego skwadronu płk. Hepburna stanowiącego część sił szwedzkich w bitwie pod Trzcianem w 1629 roku (nie wziął udziału w walce z kawalerią polską i cesarską).
W lipcu 1630 roku powiększony do 12 kompanii regiment (ok. 1300 żołnierzy w linii, chociaż jednostka miała wtedy 1800 stanu etatowego) zostaje przerzucony wraz z ‘Żółtym’ regimentem do Niemiec. ‘Niebieski’ ma już nowego, równie doświadczonego jak poprzedni, dowódcę. Zostaje nim Hans Georg aus dem Winckel, służący poprzednio w regimentach ‘Żółtym’ (gdzie dosłużył się stopnia podpułkownika) i ‘Czerwonym’. Pod jego dowództwem ‘Niebieski’ walczy w kampaniach 1630-1632. Regiment walczy pod Wolgast, Gartzem i w dwóch operacjach w Meklemburgii - w toku kampanii przejściowo spada do niskiego stanu ok. 700 żołnierzy (zdobycie Franfurtu – kwiecień 1631 roku, być może nie działał jednak pełną liczbą kompanii, stąd tak niski stan w źródłach). W maju 1631 roku znów ponad 1000 żołnierzy w linii, latem tego roku walczy pod Werben (ok. 1200 żołnierzy). W słynnej bitwie pod Breitenfeld ‘Niebieski’ walczy w centrum, w składzie ‘Niebieskiej’ brygady, którą dowodzi płk. Winckel. Regiment nie poniósł chyba większych strat, gdyż w bitwie nad rzeką Lech walczyło ok. 1080 żołnierzy ‘Niebieskiego’.
Latem 1632 roku regiment został po raz kolejny powiększony – Gustaw II Adolf ufał swoim starym regimentom i uczynił z nich podstawę siły uderzeniowej piechoty. W obozie pod Norymbergą dołączono nowe kompanie, docelowo regiment miał ich teraz liczyć 16, ale początkowo doszły tylko trzy nowe, zwiększając stan regimentu do ok. 1500 żołnierzy, z których ok. 200 nie mogło jednak brać udziału w walkach (przede wszystkim chorzy i oddelegowani). Bazą ludzką dla uzupełnienia regimentu byli, jak w przypadku ‘Żółtego’, katoliccy żołnierze wzięci do niewoli pod Breitenfeld.
W bitwie pod Alte Veste widzimy ‘Niebieski’ w sile ok. 1400 żołnierzy (15 – ostatnia kompania mogła być jeszcze w fazie organizacji lub po prostu nie wysłano jej do walki). Szturm na pozycje Wallensteina okazał się porażką, ‘Niebieski’ atakujący w pierwszej linii poniósł duże straty (ok. 300 żołnierzy) – najgorsza chwila dla regimentu miała jednak dopiero nadejść… W czasie pamiętnej bitwy pod Lutzen ‘Niebieski’ tworzy brygadę pod taką samą nazwą, walczącą w centrum linii szwedzkiej. Brygada wraz z bratnią ‘Żółtą’ wzięła udział w nieudanym pierwszym szturmie na centrum armii cesarskiej. ‘Niebieski’ został związany walką od frontu przez dwa regimenty piechoty cesarskiej, po czym zmasakrowany szarżą kirasjerów. Pułkownik Winckel został ranny (dwa postrzały w ramię), tuż obok niego padł ranny jego zastępca, ppłk. Caspar Wolff. Regiment stracił 63% stanu wyjściowego w zabitych, rannych i zaginionych, łupem żołnierzy cesarskich padły także praktycznie wszystkie sztandary regimentu – cześć była jednak tak zniszczona w toku walki, że pozostały z nich zaledwie drzewce.
Zdziesiątkowany regiment odbudowano w Augsburgu, gdzie Winckel został mianowany gubernatorem (na czas wyleczenia ran – musiały być poważne, gdyż piastował to stanowisko do 1635 roku).Przynajmniej kilka kompanii wysłano do Westfalii, gdzie w lipcu 1633 roku walczyły pod Hessisch-Oldendorf. Regiment w tym czasie liczył od 560 do 760 żołnierzy – nie jestem jednak w stanie ustalić, czy chodzi tu o cały stan liczebny czy tylko o żołnierzy tworzących kompanie biorące udział w walkach.
Od 1636 roku ‘Niebieski’, znany jako ‘Altblau’ (Stary niebieski), staje się przybocznym (Leib) regimentem kolejnych feldmarszałków szwedzkich, dowodzących armią w Niemczech. Nominalnymi pułkownikami są więc: Johan Baner w okresie 1635-1641, Lenart Torstensson w okresie 1642-1645, Herman Wrangel w okresie 1646-1648 i Karol Gustaw w 1648 roku.
Nie udało mi się niestety ustalić nazwisk podpułkowników dowodzących regimentem w polu, dla niektórych okresów brak także dokładnych danych o liczebności oddziału. Co do starć w których walczył ‘Altblau’ – w kampaniach Banera widzimy go w bitwie pod Wittstock w 1636 roku gdzie tworzył brygadę z regimentem płk. Abela Monda – cała brygada miała zaledwie 856 żołnierzy. W czasie bitwy pod Lipskiem (II bitwa pod Breitenfeld) w 1642 roku jako regiment przyboczny Torstenssona walczy w pierwszej linii, tworząc samodzielną brygadę, liczącą ok. 600 żołnierzy w 12 kompaniach. W kolejnym militarnym sukcesie tego marszałka, bitwie pod Jankowem (Jankau) w 1645 roku regiment znów walczy w pierwszej linii, jego 12 kompanii liczy razem 776 żołnierzy. Ta ostatnia bitwa musiała przypomnieć weteranom regimentu Alte Veste czy Lutzen – zginęli lub zostali ranni wszyscy oficerowie ‘Altblau’. Nie mogło także zabraknąć najstarszego najemnego oddziału armii w ostatniej słynnej bitwie wojny – pod Zusmarshausen w 1648 roku. Pod komendą Hermana Wrangla w tej kampanii walczyło ok. 600 żołnierzy regimentu.
Jak wiele jednostek najemnych armii szwedzkiej, tak i ‘Alblau’ został rozwiązany po zakończeniu Wojny Trzydziestoletniej. W 1650 roku żołnierze zostali spłaceni i słynny ‘Niebieski’ regiment przeszedł do historii...
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz